Nederlands leraar

Sinds de 3e eeuw was er een kerk op de locatie van de huidige Hagia Sophia in Thessaloniki. In de 8e eeuw werd de huidige structuur gebouwd, gebaseerd op de Hagia Sophia in Istanbul, de huidige naam van Constantinopel. In 1205, tijdens de vierde kruistocht, werd de Hagia Sophia de Kathedraal van Thessaloniki. Na de verovering van Thessaloniki door de Ottomanen in 1430, werd er een moskee van gemaakt. Na de bevrijding van Thessaloniki in 1912 werd het weer een kerk.
De Hagia Sophia werd aanvankelijk opgetrokken als kathedraal van Constantinopel onder het Byzantijnse Rijk.
Omstreeks 536 werd het huidige gebouw, centraalbouw in combinatie met axiaalbouw, werd geconstrueerd nadat Justianius daar in 532 de opdracht toe had gegeven. De architect was Anthemios van Tralles. Op 7 mei 558 stortte de koepel van de Hagia Sophia in, waarschijnlijk ten gevolge van een aardbeving het jaar voordien. Daarna is de koepel met iets kleinere diameter herbouwd. De diameter bedraagt 33 meter.
De bouw was van grote betekenis voor de orthodoxe Kerk en het Byzantijnse Rijk en is het eerste voorbeeld van Byzantijnse architectuur. De Hagia Sophia was eeuwenlang de grootste kathedraal ter wereld. De kathedraal was zo rijk en kunstig versierd met iconen, dat keizer Justinianus zou hebben uitgeroepen “Salomo, ik heb je overtroffen!”

Na de verovering van Constantinopel door het Ottomaanse Rijk onder Mehmet II in 1453 werd de Hagia Sophia een moskee en ging Aya Sofia heten. Hiervoor werd het gebouw voorzien van minaretten en werd het kruis op de centrale koepel vervangen door een halve maan. Binnenin werden zes platen met de namen van Allah, Mohammed en de vier rechtgeleide kaliefen aangebracht. De Byzantijnse muurschilderingen en mozaïeken werden met een witte pleisterlaag bedekt.
In 1934 werd de moskee door Mustafa Kemal Atatürk tot een seculier gebouw gemaakt en werd het een museum. Oude mozaïeken werden opnieuw zichtbaar gemaakt.
In 1985 werd het gebouw door de UNESCO tot werelderfgoed verklaard, samen met andere gebouwen in Istanboel.
De Hagia Sophia is de basis geweest voor alle moskeeën die na de verovering van Constantinopel werden gebouwd in het Ottomaanse Rijk. Zo zijn de Turkse moskeeën in Nederland gebouwd naar het voorbeeld van de Hagia Sophia met de koepelvorm dominant aanwezig. Een goed voorbeeld is de Mevlana Moskee in Rotterdam en de gelijknamige in Konya, Turkije.

Controverse
De afgelopen jaren is de roep om de Hagia Sophia opnieuw tot moskee te bestemmen toegenomen. Eerder werden eveneens de Hagia Sophiakerk van Trabzon en de Hagia Sophiakerk van Iznik tot moskeeën omgedoopt. De regerende AKP van Recep Tayyip Erdoğan is een warm pleitbezorger van het idee. Ook de MPH is verklaard voorstander. De MHP-politicus Yusuf Halaçoğlu verwoordde zijn standpunt als volgt: “Turken hebben een traditie: wanneer een plaats met het zwaard wordt veroverd, dan maak je van de grootste tempel een moskee”. Tegenstanders zien in de plannen een verdere poging tot islamisering van het land. Uitlatingen van de Turkse vicepremier Bülent Arınç in november 2013 om van de voormalige kathedraal weer een moskee te maken hebben geleid tot woordenwisselingen tussen Turkije en Griekenland.